ស្ដាប់ ឬ ទាញយកសំឡេង
ទាហានរដ្ឋាភិបាលដើរខាងមុខរថក្រោះឆេះ នៅលើដងផ្លូវមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃ៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧។
AFP File Photo
ព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាមដឹកនាំដោយសហនាយករដ្ឋមន្ត្រីទី២ លោក ហ៊ុន សែន ទម្លាក់សហនាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១ សម្ដេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ចេញពីអំណាចកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ នោះ គិតមកដល់ថ្ងៃទី៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤ មានរយៈពេល ១៧ឆ្នាំហើយ។
មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តជាតិ និយាយថា រដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី៥ និងទី៦ ឆ្នាំ១៩៩៧ នោះ មិនត្រឹមតែការសម្លាប់មនុស្សក្រៅច្បាប់ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាដើមចមនៃការផ្តាច់ឫសគល់នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ទៀតផង។
បំផ្លាញចោលថ្នាលប្រជាធិបតេយ្យ
នាយកប្រតិបត្តិផ្នែកអាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) លោក ប៊្រែដ អាដាម (Brad Adams)ដែលបានឃ្លាំមើលការវិវត្តន៍នូវស្ថានការណ៍នយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា តាំងពីដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩៩០ មកនោះ បានអោយដឹងថា រដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៩៧ បានបំផ្លាញចោលកិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ និងពន្លកនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
លោក ប្រ៊ែដ អាដាម៖ «រដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៩៧ បានកម្ទេចចោលកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ១៩៩១ បំផ្លាញចោលលទ្ធផលបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលសហគមន៍អន្តរជាតិបានចំណាយលុយរាប់ពាន់លានដុល្លារ និងពេលវេលាយ៉ាងក្រាស់ក្រែល ដើម្បីជួយកម្ពុជា អោយមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។ លោក ហ៊ុន សែន ដែលខ្លាចចាញ់ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៨ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារ។ វាជាការសំខាន់ណាស់ដែលត្រូវដឹងថា រដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៩៧ មិនមែនជារដ្ឋប្រហាររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទេ ពីព្រោះលោក ជា ស៊ីម ប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ទៀ បាញ់ រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ និងលោក កែ គឹមយ៉ាន អគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ពជាតិ សុទ្ធតែបានបដិសេធមិនចូលរួមធ្វើរដ្ឋប្រហារនោះ។ នេះជារដ្ឋប្រហាររបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលបានប្រើប្រាស់កម្លាំងកងអង្គរក្សផ្ទាល់របស់លោក ប្រើប្រាស់កម្លាំងប៉ូលិសដឹកនាំដោយលោក ហុក ឡង់ឌី កម្លាំងប៉េអឹម កម្លាំងយោធាមួយចំនួនដែលលោកបញ្ចុះបញ្ចូលបាន ហើយក៏បានប្រើប្រាស់អតីតកងទ័ពខ្មែរក្រហមដឹកនាំដោយលោក កែវ ពង្ស និងលោក ភុន ភាព ដែរ។ ប៉ុន្តែលោក ហ៊ុន សែន ចោទគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចថា នាំខ្មែរក្រហមចូលក្រុងភ្នំពេញ តែការស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្ញុំមិនមានភស្តុតាងបញ្ជាក់បែបនោះទេ»។
កម្ពុជាមិនដែលជាសះពីស្នាមរបួសនៃរដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាម
លោក ប៊្រែដ អាដាម បន្តអះអាងថា រដ្ឋប្រហាររបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលបានសម្លាប់ទាហានរាជានិយមស្មោះត្រង់នឹងសម្ដេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ នាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១ យ៉ាងតិច ២០០នាក់នៅឆ្នាំ១៩៩៧ នោះ បានពង្រឹងអំណាចលោក ហ៊ុន សែន កាន់តែខ្លាំង និងកាន់តែផ្ដាច់ការ។
លោក ប៊្រែដ អាដាម៖ «កម្ពុជាមិនដែលបានជាសះស្បើយឡើងវិញពីរដ្ឋប្រហារកាលពី ១៧ឆ្នាំមុនឡើយ។ ឧទាហរណ៍រដ្ឋប្រហារនោះបានធ្វើអោយលោក ហ៊ុន សែន អាចគ្រប់គ្រងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៨ ដែលការបោះឆ្នោតនោះ មានការលួចបន្លំ និងពោរពេញដោយការបង្ហូរឈាម។ មនុស្សជាច្រើននាក់បានត្រូវសម្លាប់នៅមុនពេល និងក្រោយពេលបោះឆ្នោតដោយកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរបស់លោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ ប្រការនោះបាន ធ្វើអោយលោក ហ៊ុន សែន គ្រប់គ្រងអាសនៈជាងពាក់កណ្ដាលនៃរដ្ឋសភា ហើយគាត់ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ចាប់ពីពេលនោះ លោក ហ៊ុន សែន អាចគ្រប់គ្រងលើយន្តការបោះឆ្នោត លើប៉ូលិសលើកងទ័ពនិងលើតុលាការដែលសុទ្ធតែជាស្ថាប័នដែលត្រូវឯករាជ្យ ពីគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ ហើយឥឡូវនេះ កម្ពុជាក្លាយជាប្រទេសផ្ដាច់ការ ដែលមនុស្សម្នាក់ជាអ្នកសម្រេចចិត្តលើកិច្ចការធំៗទាំងអស់។ ពេលនេះមិនមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ លោក ហ៊ុន សែន កាន់អំណាចជិត ៣០ឆ្នាំហើយ។ គាត់ និយាយថា គាត់នឹងនៅបន្តគ្រប់គ្រងកម្ពុជា រហូតដល់គាត់អាយុ ៧០ ឬ ៨០ ឬ ៩០ (ឆ្នាំ) គឺថា ស្រេចតែចិត្តគាត់។ គាត់មិនមានបំណងចុះពីអំណាចឡើយ។ ការធ្វើរបៀបនេះ មិនបានជួយកម្ពុជា»។
រដ្ឋាភិបាលថាគ្មានបទល្មើសទេ
ទាក់ទងនឹងការរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះនៃការសម្លាប់មនុស្សក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ នោះ លោក គៀត ច័ន្ទថារិទ្ធ អ្នកនាំពាក្យអគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ កាលពីថ្ងៃទី៣ កក្កដា ឆ្នាំ២០១៤នេះ បានបដិសេធសំណើរបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលតែងស្នើអោយស៊ើបអង្កេតទៅលើឃាតកម្មនៅពេលនោះ។
លោក គៀត ច័ន្ទថារិទ្ធ ចាត់ទុកព្រឹត្តិការណ៍បង្ហូរឈាមនៅថ្ងៃ៥ ថ្ងៃ៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ថា ជាជម្លោះនយោបាយរវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ហើយគ្មានបទល្មើសអីទេ៖ «ខ្ញុំមិនគិតថា ជាបទល្មើស ហើយខ្ញុំមិនយល់ថាជារដ្ឋប្រហារទេ។ ...នោះជាការចោទគ្នាទៅវិញទៅមក ជានយោបាយទេ។ ...អ្នកណាផ្ដើមអ្នកណាអីនោះ ទាល់តែថ្នាក់ដឹកនាំបានលោកដឹង ហើយលោកអាចបកស្រាយបាន។ ខ្ញុំហួសសមត្ថភាពហើយ»។
ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម
ប៉ុន្តែសម្រាប់លោក ប៊្រែដ អាដាម អតីតមន្ត្រីច្បាប់ជាន់ខ្ពស់នៃឧត្ដមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំនៅកម្ពុជា និងបច្ចុប្បន្នជានាយកប្រតិបត្តិផ្នែកអាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ ដែលបានចុះស៊ើបអង្កេតគាស់កកាយរណ្ដៅសាកសពជនរងគ្រោះ ហើយថតរូប និងចងក្រងជាឯកសារអំពីហេតុការណ៍សម្លាប់ទាហានរាជានិយមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារនោះ និយាយថា ការសម្លាប់ពេលនោះ គឺជាអំពើបទឧក្រិដ្ឋរំលោភច្បាប់សង្គ្រាម។ លោកថា បើទោះជាការសម្លាប់មនុស្សជាអំពើមិនល្អមែន ប៉ុន្តែប្រសិនបើការបាត់បង់ជីវិតមនុស្សដ៏ច្រើននៅក្នុងថ្ងៃរដ្ឋប្រហារនោះ បណ្ដាលមកពីការប្រយុទ្ធគ្នាលើសមរភូមិ ឬក៏ជាការសម្លាប់ដោយភ័ន្តច្រឡំ វាអាចទទួលយកបាន។
លោក ប៊្រែដ អាដាម៖ «ប៉ុន្តែអ្នកដឹងទេ នៅពេលដែលមនុស្សទាំងនោះត្រូវបានគេដេញតាមចាប់ ហើយសម្រាតសំលៀកបំពាក់ចេញពីខ្លួន ចងមុខ ចងស្លាបសេក ឬដាក់ខ្នោះ រួចប្រើកាំភ្លើងបាញ់បំបែកលលាដ៍ក្បាល ហើយកប់ក្នុងរណ្ដៅរាក់ៗ នោះគឺជារឿងមួយដ៏អសីលធម៌ និងអមនុស្សធម៌ផ្សេងទៀតទៅវិញ។ វាជាអំពើដ៏គួរឲ្យស្អប់ខ្ពើមខ្លាំងណាស់»។
លោក ប៊្រែដ អាដាម បញ្ជាក់ថា ការសម្លាប់ឈ្លើយសឹក ការសម្លាប់មនុស្សគ្មានអាវុធក្នុងដៃ ឬការសម្លាប់ជនស៊ីវិល គឺជាឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម។
អនុលោមតាមច្បាប់អន្តរជាតិ ឧក្រិដ្ឋកម្មមួយចំនួនមិនមានអាជ្ញាយុកាលទេ។ នោះមានន័យថា ទោះជាឧក្រិដ្ឋកម្មនោះកន្លងផុតទៅយូរយារប៉ុណ្ណាក៏ដោយ ជនល្មើសមិនអាចរួចខ្លួនបានឡើយ។ មានឧក្រិដ្ឋកម្ម៣ប្រភេទដែលមិនមានអាជ្ញាយុកាល។ ឧក្រិដ្ឋកម្មទាំង៣នោះ មាន ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ឧក្រិដ្ឋកម្មមនុស្សជាតិ និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍។
ឧក្រិដ្ឋកម្មទាំង៣នេះបានកើតមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា រួចទៅហើយ។ គឺវាបានកើតឡើងក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬរបបខ្មែរក្រហមក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០។ ដោយហេតុថា ឧក្រិដ្ឋកម្មទាំង៣ប្រភេទនេះ មិនមានអាជ្ញាយុកាលនេះហើយ ទើបផ្ដល់ជាមូលដ្ឋានច្បាប់ដល់កម្ពុជា អោយបង្កើតបានសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម ដែលកំពុងជំនុំជម្រះទោសអតីតមេដឹកនាំរបបខ្មែរក្រហមនាពេលបច្ចុប្បន្ន បើទោះជាឧក្រិដ្ឋកម្មក្នុងរបបខ្មែរក្រហម បានកន្លងផុតទៅជាង ៣៥ឆ្នាំហើយក្តី។
ក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ មេដឹកនាំមិនអាចរួចខ្លួនបានដោយគ្រាន់តែឆ្លើយថា មិនបានដឹងអំពីឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានកើតឡើងក្នុងរបបដែលខ្លួនគ្រប់គ្រងនោះទេ។
វត្តមានសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមជាឧទាហរណ៍ស្រាប់។ ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ លោក ខៀវ សំផន មានមុខតំណែងជាប្រធានគណៈប្រធានរដ្ឋ ឬជាប្រមុខរដ្ឋ។ ក្នុងការជំនុំជម្រះក្នុងសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម នៅពេលបច្ចុប្បន្ន លោក ខៀវ សំផន ព្យាយាមឆ្លើយបកស្រាយថា ក្នុងសម័យកាលនោះលោកមានតែតំណែងទេ មានតែឈ្មោះប៉ុណ្ណោះ រីឯអំណាចមិនមានឡើយ។ លោកថែមទាំងប្រាប់តុលាការទៀតថា លោកមិនទាំងបានដឹងអំពីការសម្លាប់មនុស្សប្រមាណ ១៧.០០០នាក់ នៅមន្ទីរស.២១ ផង កណ្ដាលក្រុងភ្នំពេញ ផង។
ប៉ុន្តែក្រុមព្រះរាជអាជ្ញាកំពុងព្យាយាមភ្ជាប់មុខតំណែង និងការទទួលខុសត្រូវរបស់គាត់ទៅនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងឡាយដែលកើតឡើងក្នុងរបបមួយដែលមានរូបគាត់ជាអ្នកដឹកនាំកំពូល។ ក្នុងទឡ្ហីករណ៍ទាញភ្ជាប់អោយលោក ខៀវ សំផន ជាប់មានការទទួលខុសត្រូវ រួមទោសជាមួយជនជាប់ចោទដទៃទៀតនោះ ក្រុមព្រះរាជអាជ្ញាកំពុងប្រើទ្រឹស្ដីច្បាប់មួយដែលគេហៅថា សហឧក្រិដ្ឋកម្មរួម ឬ Join Criminal Enterprise។
បើគេធ្វើការប្រៀបធៀបរវាងការប្រហារជីវិតទាហាន និងមន្ត្រីគណបក្សរាជានិយមហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចក្រោយការចាប់ខ្លួនក្នុងព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ និងការប្រហារជីវិតឈ្លើយសឹក ដែលជាទាហាននៃរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដឹកនាំដោយលោក លន់ នល់ ដោយកងទ័ពខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំ១៩៧៥ នោះ ហាក់ដូចជាមិនខុសគ្នាទេ។ អ្វីដែលខុសគ្នានោះ គឺគ្រាន់តែចំនួនជនរងគ្រោះតែប៉ុណ្ណោះ។
និយាយដល់ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម លោក ប៊្រែដ អាដាម នាយកប្រតិបត្តិផ្នែកអាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ បញ្ជាក់ថា ជនដៃដល់ និងអ្នកបញ្ជាសម្លាប់ត្រូវប្រឈមចំពោះមុខច្បាប់។ លោកថា ទោះជាមិនបានចេញបញ្ជាឲ្យសម្លាប់ក្តី ប៉ុន្តែបានដឹងអំពីសកម្មភាពសម្លាប់ ហើយមិនបានព្យាយាមទប់ស្កាត់ការសម្លាប់នោះ ក៏ត្រូវមានទោសដែរ។
លោកបញ្ជាក់យ៉ាងដូច្នេះ៖ «មានគោលការណ៍មួយហៅថា ទ្រឹស្ដីគ្រប់គ្រង និងបញ្ជាតាមខ្សែរយៈ។ ទ្រឹស្ដីនេះចែងថា ប្រសិនបើអ្នកជាមេបញ្ជាការ ហើយអ្នកបានដឹង ឬគួរតែបានដឹងថា មានការរំលោភលើច្បាប់សង្គ្រាមកំពុងកើតឡើង ប្រព្រឹត្តដោយអ្នកនៅក្រោមបញ្ជារបស់អ្នក ដូច្នេះអ្នកត្រូវចាត់វិធានការសមស្របណាមួយ ដើម្បីបញ្ឈប់ការរំលោភទាំងនោះ។ ប្រសិនបើអ្នកមិនបញ្ឈប់ទេ អ្នកនឹងត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះការផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់។ ប្រសិនបើអ្នកមិនបានដឹងហេតុការណ៍សម្លាប់នោះទេ ប៉ុន្តែក្នុងនាមជាមេបញ្ជាការ អ្នកព្យាយាមមិនចង់ដឹងឮ អ្នកនឹងរងការចោទថា ធ្វើមិនដឹងមិនឮដោយចេតនា។ ការចាប់ឲ្យទទួលខុសត្រូវ វាអាស្រ័យលើឋានានុក្រម ឬខ្សែសង្វាក់នៃការបញ្ជា និងការគ្រប់គ្រង ព្រមទាំងការត្រួតត្រាលើប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនង និងព័ត៌មានដែលត្រូវផ្ដល់ឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមកតាមរយៈអ្នកចេញបញ្ជា»។
ច្បាប់សង្គ្រាម ឬច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិដែលបានកំណត់ដោយអនុសញ្ញាក្រុងហ្សឺណែវ ចែងថា ទាហានដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនក្នុងសមរភូមិ ឬបានទម្លាក់អាវុធចុះចូល គឺជាឈ្លើយសឹក ឬអ្នកទោសសង្គ្រាម។ ពេលនោះជីវិត និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរក្នុងនាមជាមនុស្សជាតិរបស់ពួកគេត្រូវទទួលបានការការពារ ហើយបន្ទាប់ពីចប់សង្គ្រាម ពួកគេត្រូវបានដោះលែង។ ការប្រហារជីវិតសត្រូវរបស់ខ្លួនដែលបានទម្លាក់អាវុធចុះចូល ឬគ្មានអាវុធនៅក្នុងដៃគឺជាការរំលោភច្បាប់សង្គ្រាម ឬជាឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម៕
No comments:
Post a Comment